Ο κανόνας της δυσκολίας
«Είναι σημαντικό να πούμε ότι όλα τα ζευγάρια σήμερα δυσκολεύονται. Είναι ο κανόνας. Κανένας δεν είναι μόνος του σε αυτό», αρχίζει. Γιατί δυσκολεύονται; «Στην Ελλάδα, είμαστε εγκλωβισμένοι στη μετάβαση από το παραδοσιακό στο σήμερα. Μεγαλώνουμε ακόμη και σήμερα με φωνές από το παρελθόν. Στην παραδοσιακή κοινωνία, οι ρόλοι στην οικογένεια ήταν πολύ ξεκάθαροι. Η γυναίκα ήταν η βασίλισσα του σπιτιού και ο άνδρας ο καλός κουβαλητής. Ουσιαστικά δεν επικοινωνούσαν. Σήκωναν τον ζυγό πλάτη πλάτη. Μέσα από αυτούς τους ρόλους, όμως, ένιωθαν ασφάλεια. Μετά φύγαμε από τα χωριά, ήρθαμε στην πόλη, κλείστηκε η οικογένεια μέσα. Παλιότερα, εάν μια γυναίκα είχε πρόβλημα με τον άνδρα της, θα μιλούσε στη γειτόνισσα, εκείνη θα της έδινε μια άλλη οπτική, θα γυρνούσε ανακουφισμένη. Το ίδιο ο άνδρας, θα πήγαινε στον καφενέ να μιλήσει για τις δυσκολίες, τα οικονομικά, θα γυρνούσε πιο ανάλαφρος. Οταν κλείστηκαν στους τέσσερις τοίχους, εξακολουθούσαν να ακούν τις φωνές από το παρελθόν που σύστηναν ότι δεν χρειάζεται ο ένας να ξέρει τι αισθάνεται ο άλλος».
Ταυτόχρονα άρχισαν και οι «δεύτερες φωνές». «Σταδιακά η εξέλιξη έφερε το άτομο στο προσκήνιο, τα δικαιώματά του, αρχίσαμε να εστιάζουμε στην προσωπική διαφοροποίηση και ανάπτυξη. Σ’ όποιον αρέσουμε, όπως έλεγε και το τραγούδι. Θέλαμε να υπερασπιστούμε το άτομό μας περισσότερο από τη σχέση, μολονότι αυτά έπρεπε να συνδυάζονται, να ακολουθούμε το προσωπικό μας όνειρο δυναμώνοντας τη σχέση. Ακούμε λοιπόν ένα τουρλουμπούκι φωνών μέσα μας που μας λένε “μην εμπιστευτείς”, “μη μιλήσεις”, οπότε τη στιγμή που κοιτάς τον άλλο και θες να μιλήσεις δυσκολεύεσαι». Αυτό μας δημιουργεί μοιραία στρες.
Οπως λέει η κ. Πολυχρόνη, η «φτιαξιά» του ανθρώπου είναι να αναπτύσσει σχέσεις, είναι βασική του ανάγκη να χρειάζεται τον άλλο. «Ετσι, όταν η σχέση κινδυνεύει, όταν νιώθουμε ότι χάνουμε τον άλλο, αντιδρούμε. Ανάλογα με τον τρόπο που ο καθένας έχει μεγαλώσει και μάθει να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του, άλλοι γαντζώνονται περισσότερο από τον άλλο, επιδιώκουν τη σχέση περισσότερο –“έλα να μιλήσουμε για εμάς”– και άλλοι, που έχουν μάθει να αποφεύγουν τα ευάλωτα συναισθήματα, χαμηλώνουν το volume της σχέσης, αποσύρονται, μοιάζουν πιο ψυχροί. Συνήθως μέσα σε μια σχέση έχουμε έναν που επιδιώκει την επαφή και έναν που αποτραβιέται. Αυτός είναι ένας φαύλος κύκλος, όσο πιο πολύ αγχώνεται ο ένας και κριτικάρει τον άλλο, τον πιέζει, τόσο πιο πολύ αποσύρεται εκείνος και τόσο πιο πολύ φοβάται ο πρώτος ότι κάτι συμβαίνει, ότι δεν είμαστε ερωτευμένοι κ.ο.κ.».
Ο φόβος των φύλων
Πρόκειται για έναν χορό του ζευγαριού και ως γνωστόν it takes two to tango. Οπως ακριβώς και οι δύο πυροδοτούν τον φαύλο κύκλο, έτσι και οι δύο χρειάζεται να προσπαθήσουν να βγουν από αυτόν, εκφράζοντας το συναίσθημά τους. «Και τα δύο φύλα όμως φοβούνται να δείξουν τα πιο ευάλωτα συναισθήματά τους, τα πρωτογενή συναισθήματα της μοναξιάς, του φόβου, του πόνου, της στενοχώριας. Αντιδρούμε με θυμό, ζήλια, ντροπή, τα πιο επιφανειακά συναισθήματα, αφού τα από κάτω είναι πιο επίπονα. Αμα όμως κρατάς το πιο ευάλωτο συναίσθημά σου μέσα σου συνέχεια, δεν μπορεί να δημιουργηθεί ασφάλεια στη σχέση. Και ο άνθρωπος έχει ανάγκη να αισθάνεται ασφαλής, σημαντικός, αποδεκτός. Και αυτό ισχύει για άνδρες και γυναίκες. Από την κλινική μου εμπειρία βλέπω καθημερινά πόσο φοβάται ένας άνδρας να δείξει ότι θέλει την αποδοχή». Αντί γι’ αυτό, θυμώνει. «Ο θυμός είναι το πιο εύκολο συναίσθημα».
Πάντως, παρά τη δίψα μας για συντροφικότητα, οι ειδικοί παρατηρούν ότι τα ζευγάρια φτάνουν σήμερα στον χωρισμό πιο εύκολα. «Ακριβώς επειδή έχουμε εγκλωβιστεί σε αυτές τις εσωτερικές συγκρουόμενες φωνές, συχνά βλέπω ζευγάρια να πηγαίνουν προς τον χωρισμό αρκετά εύκολα. Ενας χωρισμός είναι πολύ επίπονος. Ενώ όμως τον φοβούνται, δεν παλεύουν, γιατί δεν ξέρουν πώς να το κάνουν. Στην πραγματικότητα δεν είναι προβληματική η σχέση, απλώς είναι εγκλωβισμένη σε αυτόν τον φαύλο κύκλο. Σήμερα ο καθένας μπορεί να πάρει ένα διαζύγιο, αλλά θα πρέπει να αναρωτηθεί εάν αυτό θα τον κάνει πιο ευτυχισμένο. Μήπως θα κουβαλήσει τον τρόπο που έχει μάθει και στην επόμενη σχέση του; Σίγουρα χρειάζεται ο καθένας να προστατεύσει τον εαυτό του, το ζητούμενο όμως είναι να μη χρειάζεται σε μια σχέση να προστατεύσεις τον εαυτό σου. Να νιώθεις την ασφάλεια να μιλάς για τις ανάγκες σου – και βέβαια να ακούς, γιατί δεν είσαι μόνος σου», καταλήγει η κ. Πολυχρόνη.
«Συναίσθημα-κλειδί μεταξύ δύο ανθρώπων είναι η ασφάλεια»
«Εβλεπα τη γυναίκα μου να θυμώνει και να είναι ανικανοποίητη. Οι καβγάδες ήταν, με την πιο μικρή αφορμή, καθημερινότητα. Ταυτόχρονα, η δουλειά μου είναι πιεστική και οι υποχρεώσεις μας μεγάλες και νιώθω από παντού πίεση. Σταμάτησα να της μιλάω για όσα με απασχολούσαν για να μην ακούω τη συνεχή κριτική. Δεν ήθελα πλέον να γυρίσω σπίτι και γι’ αυτό γύρναγα όλο και πιο αργά. Δεν ήξερα πώς να σταματήσω την απομάκρυνσή μας». Ο Λάμπρος, 55 ετών, είναι σήμερα σε μια «νέα» σχέση με τη σύντροφό του. Παρά τις δυσκολίες, πριν από λίγο καιρό οι δυο τους χτύπησαν την πόρτα ενός ειδικού ψυχοθεραπευτή του Ελληνικού Δικτύου του EFT (συγκινησιακά εστιασμένη θεραπεία) και ξεκίνησαν να παρακολουθούν το πρόγραμμα ενδυνάμωσης ζευγαριών. «Εχουμε μια νέα ευκαιρία, βλέπουμε ξανά τη σχέση μας από την αρχή», λέει.
Το EFT είναι ένα μοντέλο θεραπείας που εστιάζει στα συναισθήματα ως κατευθυντήρια δύναμη στις ζωές μας. Δημιουργήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 από τη Sue Johnson και σήμερα αποτελεί μια βραχεία, δομημένη προσέγγιση στη θεραπεία ζεύγους. Σε εννέα βήματα και τρία στάδια (12-20 συναντήσεις), ο θεραπευτής βοηθάει το ζευγάρι να καταλάβει τον τρόπο με τον οποίο συμβάλλουν στο επαναλαμβανόμενο αρνητικό μοτίβο της αλληλεπίδρασής τους, που δημιουργεί ανασφάλεια, απογοήτευση, εκνευρισμό και απόσταση, και κατόπιν τους βοηθάει να δημιουργήσουν έναν θετικό, ασφαλή και τρυφερό δεσμό. Συντονίστρια του Ελληνικού Δικτύου του EFT, που ιδρύθηκε το 2012 από ομάδα επαγγελματιών ψυχοθεραπευτών, είναι η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια ζεύγους και οικογένειας Κυριακή Πολυχρόνη. «Η συγκινησιακά εστιασμένη προσέγγιση στα ζευγάρια βοηθάει τους συντρόφους να αναπτύξουν δεξιότητες έκφρασης των συναισθημάτων και των αναγκών τους», λέει η ίδια στην «Κ». Να συγχωρούν τραύματα που τους εμποδίζουν να αισθανθούν ασφάλεια, να εμβαθύνουν την ερωτική τους σύνδεση. Οπως σημειώνει, το σεξ είναι σήμερα ζητούμενο για πολλούς.
Η κ. Κυριακή Πολυχρόνη, ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια ζεύγους και οικογένειας
«Η “γρηγοράδα” της ζωής και το στρες έχουν αποξενώσει τα ζευγάρια. Ολες οι έρευνες, πάντως, δείχνουν ότι τα ζευγάρια που νιώθουν ασφάλεια στη σχέση, είτε είναι ετερόφυλα είτε ομόφυλα, έχουν πιο υγιή σεξουαλική ζωή. Εχουν καλύτερο και πιο συχνό σεξ, το οποίο, όμως, δεν το κάνουν για να επιβεβαιωθούν. Το σεξ σε αυτές τις σχέσεις είναι αποτέλεσμα, όχι προϋπόθεση να συνδεθούν. Τα ζευγάρια αυτά επίσης είναι πιο ανοικτά στον πειραματισμό. Ενα ζευγάρι περνάει διάφορες φάσεις, μεγαλώνει, μπορεί μια γυναίκα να περνά την εμμηνόπαυση, για παράδειγμα. Οσο πιο ασφαλές νιώθει το ζευγάρι τόσο πιο εύκολα κουβεντιάζει τα προβλήματα και βρίσκει λύσεις».
